De Zweedse residentie aan het Spui

In 1565 was er reeds een weeshuis in ‘s-Gravenhage. Dit was echter een Burgerweeshuis en alleen toegankelijk voor de wezen van Burgers. Voor dit Burgerschap moest worden betaald dus wezen uit de armere lagen van de bevolking werden niet toegelaten en werden onder gebracht bij arme gezinnen die hiervoor een vergoeding kregen.

De zorg voor deze arme wezen lag bij de diakenen van de Nederduitsch Gereformeerde Kerk. Deze zorg aan huis werd echter te duur en men probeerde wezen te plaatsen in het Burgerhuis. Dit lukte echter niet vanwege de strenge toelatingseisen en daarom besloot de diakenen tot de stichting van een nieuw weeshuis. Daartoe kocht de diaconie in 1660 het zogenaamde Zweedse huis aan, voormalige residentie van de Zweedse ambassadeur, gelegen aan het Spui (zie afbeelding hierboven). In datzelfde jaar was het Oude Vrouwen en Kinderhuis der Nederduitsch Gereformeerde Kerk een feit. In de jaren 50 van de 19e eeuw werd het Oude Vrouwen- en Kinderhuis gesplitst en kregen de oude vrouwen huisvesting in het nieuwe Oude Mannen- en Vrouwenhuis aan het Om en Bij.

Het 200-jarig bestaan in 1860 van het Diaconie weeshuis aan het Spui werd aangegrepen om het oude weeshuis grondig te herstellen. Een commissie werd in het leven geroepen om de mogelijkheden van renovatie te onderzoeken. Deze kwam echter tot de conclusie dat het gebouw aan het Spui, dat al verscheidene keren was uitgebreid en verbouwd om het groeiende aantal wezen te kunnen huisvesten, totaal ongeschikt was geworden om nog langer als weeshuis te fungeren. Men adviseerde een nieuw weeshuis te bouwen op een locatie buiten het centrum vanwege de grootschaligheid van het project. Er moest plaats zijn voor 350 wezen: 140 jongens, 140 meisjes en 70 kleine kinderen. Het 16 pagina dikke programma vermeldde voorts dat de slaapzalen op de verdieping moesten komen, de begane grond was voor de voorzieningen en de kelder voor opslag van boter, vlees, kolen, turf en stro. Ook moest er een mogelijkheid zijn voor droogzolders. De kosten exclusief de fundering, mochten niet hoger zijn dan f 180.000,-.

De keus voor de locatie viel op een stuk weiland aan de buitenzijde van de Singel omdat er aan het Om en Bij en aan de Hooftskade reeds een aantal woningen, een bakkerij en het oude mannen- en vrouwenhuis in eigendom waren van de Hervormde Diaconie. Na een mislukte samenwerking met de architect K.H. van Brederode en een teleurstellende prijsvraag wordt uiteindelijk in februari 1862 Elie Saraber uitgenodigd een ontwerp te maken.